Op 24 april 2013 stortte Rana Plaza in. Bij deze ramp kwamen ruim 1100 kledingarbeiders om het leven en raakten er honderden gewond. De kledingindustrie beloofde Rana Plaza Never Again. Maar zes jaar later, komt de veiligheid van kledingarbeiders opnieuw in gevaar, en domineren repressie en hongerlonen de industrie.

Brandveiligheid niet op orde
Al maanden wordt er een slepende rechterlijke procedure gevoerd over een vroegtijdig sluiten van het kantoor van het Veiligheidsakkoord in Bangladesh. Fabriekseigenaren denken het zonder het veiligheidsprogramma van het Akkoord te kunnen, maar recente branden in de laatste twee maanden waarbij nagenoeg 100 mensen omkwamen, laten zien dat de brandveiligheid in het land nog lang niet op orde is. De overheid heeft gefaald ervoor te zorgen dat gebouwen veilige nooduitgangen hebben en dat chemische opslag uit woonwijken wordt verbannen, zoals het al negen jaar geleden beloofde te doen. Totdat de overheid van Bangladesh heeft aangetoond klaar te zijn om het inspectie- en verbeterprogramma van het Akkoord in zijn geheel over te nemen, zal het Akkoord zijn werk in Bangladesh moeten kunnen voortzetten vinden vakbonden en Akkoord-merken. Het Hooggerechtshof zal naar verwachting op 19 mei een uitspraak doen over het Akkoord.

Made in fear
Als het Akkoord het land moet verlaten, zal het werk vanuit Amsterdam moeten worden gecoördineerd. Dat betekent dat er minder capaciteit is om fabrieken te inspecteren en te verifiëren of alle veiligheidsmaatregelen getroffen zijn. Het gevolg hiervan is dat op korte termijn veel fabrieken moeten sluiten omdat ze niet aan de veiligheidsvereisten voldoen en daardoor op een zwarte lijst komen te staan. Met die fabrieken zullen Akkoord-merken hun zakelijke relatie moeten verbreken omdat merken niet mogen produceren in “onveilige fabrieken”.

Alleen de overheid kan fabrieken, waarvan verondersteld wordt dat zij een risico voor de veiligheid van kledingarbeiders vormen, sluiten. Het Veiligheidsakkoord zette 114 onveilige fabrieken op de zwarte lijst; met deze fabrieken werd de samenwerking beëindigd. Een fabriekseigenaar kan echter sluiting simpelweg voorkomen door zakelijke relaties aan te gaan met niet-Akkoord bedrijven. Databases van de overheid van Bangladesh laten zien dat de helft van de 114 fabrieken nog gewoon ‘aan het werk’ is zonder aanwijzing dat er gewerkt wordt aan verbetering van de veiligheid in deze fabrieken.

Loondemonstraties hard neergeslagen
In december 2018 en januari 2019 gingen kledingarbeiders de straat op om te demonstreren tegen het extreem lage minimumloon dat eind vorig jaar werd vastgesteld op 8000 taka, de helft van wat arbeiders en vakbonden hadden geëist en een kwart van het geschatte leefbaar loon. Bangladesh blijft een van de laagst lonenlanden. Daarnaast zijn er weinig mogelijkheden voor arbeiders om hun ontevredenheid te uiten anders dan spontane acties omdat vakbonden en het organiseren van arbeiders flink wordt tegengewerkt in Bangladesh.

Fabriekseigenaren en de overheid van Bangladesh traden hard op bij de demonstraties. De demonstraties leidde tot een massaontslag, arrestaties, ongefundeerde aanklachten tegen arbeiders en ‘black-listing’ van arbeiders. Fabriekseigenaren gesteund door de overheid en werkgeversorganisaties van Bangladesh gaan vrijuit.

Grootste repressie gaande vergeleken met eerdere ‘crackdowns’
De omvang van de repressie – gedocumenteerd in het rapport “Banning Hope Bangladesh Garment Workers Seeking a Dollar an Hour Face Mass Firings, Violence, and False Arrests” van het Worker Rights Consortium – is vele malen groter vergeleken met eerdere ‘crackdowns’:

• 11,600 arbeiders zijn ontslagen, zonder gegronde redenen en volledig willekeurig waardoor ook arbeiders die niet deelnamen aan de demonstraties hun baan kwijt zijn geraakt. Veel fabriekeigenaren hebben niet in overeenstemming met de arbeidswet gehandeld, bijvoorbeeld door arbeiders te dwingen niet ingevulde papieren te ondertekenen.
• Arbeiders zijn massaal ontslagen om arbeiderscollectief te straffen voor deelname aan demonstraties, terwijl dat hun recht is, en zonder te kijken naar individueel feitelijk gedrag. Voor de meesten is het onmogelijk om nieuw werk te vinden omdat zij op een zwarte lijst zijn gezet.
• Veiligheidsdiensten van de overheid gebruikten buitensporig veel geweld bij het neerslaan van de demonstraties. Een arbeider vond daarbij de dood.
• 65 Arbeiders werden gearresteerd op basis van ongegronde klachten van fabriekseigenaren. Sommigen zijn aangeklaagd voor vermeende handelingen die ver van hun werkplaats plaatsvonden waarin arbeiders niet hadden kunnen deelnemen. De gearresteerden zijn inmiddels op borgtocht vrij, maar de aanklachten zijn niet ingetrokken.
• Duizenden aanklachten tegen niet bij naam genoemde arbeiders zijn ingediend. Dit betekent dat iedere arbeider door de rechtbank op de lijst van beschuldigde personen gezet kan worden en strafrechtelijke vervolging moet vrezen. Dit is een taktiek om angst te zaaien en meer demonstraties te ontmoedigen.

Het vroegtijdig beëindigen van Akkoord’s werkzaamheden in Bangladesh zal grote gevolgen hebben voor de veiligheid van kledingarbeiders in het land. In het belang van de veiligheid van kledingarbeiders zullen de overheid van Bangladesh en werkgeversorganisaties met het Akkoord tot een overeenstemming moeten komen over een transitieplan dat voorziet in een verantwoorde overdracht van de door het Akkoord uitgevoerde veiligheidsinspecties en -trainingen en een klachtenmechanisme voor arbeiders naar de nationale inspectiediensten, voordat het Hooggerechtshof op 19 mei met een uitspraak komt.

Doe mee met onze social media rebellion op 23 en 24 april
Op 23 en 24 april vestigt Schone Kleren Campagne via social media opnieuw de aandacht op Bangladesh en heeft daarbij steun gevraagd onder andere van de aangesloten kledingmerken bij het Bangladesh Veiligheidsakkoord.

Schone Kleren Campagne nodigt iedereen uit zich uit te spreken:
• voor een onafhankelijke voortzetting van het Veiligheidsakkoord in Bangladesh
• tegen de repressie en intimidatie van kledingarbeiders en vakbonden
• voor een leefbaar loon