Op 2 juli 2020, dienden SOMO, Schone Kleren Campagne (SKC) en arbeidsrechtenorganisatie “Z” uit Myanmar (Birma) een klacht in tegen C&A bij de Klachten- en Geschillencommissie (KGC) van het Nederlandse Convenant Duurzame Kleding en Textiel (CKT). Reden voor de klacht was ondermaatse inspanning door C&A om problemen op te lossen bij een toeleverancier in Myanmar. De klachtencommissie heeft de klacht in behandeling genomen en publiceerde op 14 juli 2021 haar uitspraak.

Sinds de militaire coup in Myanmar op 1 februari 2021 werken de meeste vakbonden en arbeidsrechtenorganisaties ondergronds. Om die reden noemen we geen namen en wordt de organisatie hier aangeduid met ‘Z’.

Dialoog met C&A leverde geen resultaat op

C&A is een belangrijke afnemer van de fabriek waar de problemen zich in juli 2018 aandienden. Het fabrieksmanagement startte een anti-vakbondscampagne tegen de nieuw opgerichte fabrieksvakbond. Arbeiders die een belangrijke rol speelden in de vakbond werden systematisch lastig gevallen en geïntimideerd. Vijf werknemers werden ontslagen of gedwongen ontslag te nemen.

Vanaf juli 2018 hebben SOMO, SKC en Z geprobeerd om in dialoog met C&A tot een gerichte aanpak van de problemen te komen. In onze visie heeft C&A onvoldoende gedaan om intimidatie van werknemers en vakbondsleden door het fabrieksmanagement een halt toe te roepen. Ook is er onvoldoende gedaan om te zorgen dat de ontslagen werknemers terug in dienst werden genomen.

In 2020 wendden SOMO, SKC en Z zich tot de klachtencommissie van het CKT in de hoop dat de commissie C&A zou aanzetten tot actie om vakbondsvrijheid te realiseren in de fabriek. C&A is een CKT-deelnemer en heeft een verplichting om afspraken die zijn vastgelegd binnen het CKT na te leven, zoals het bevorderen van vakbondsvrijheid in fabrieken waar C&A inkoopt. Het CKT is gebaseerd op internationale richtlijnen en afspraken zoals de VN Principes voor Mensenrechten en Bedrijfsleven en de OESO Richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen.

Belangrijke winstpunten

De klachtencommissie verklaart in haar uitspraak dat C&A Z dient te erkennen als belanghebbende partij (‘stakeholder’). Aanvullend daarop erkent de KGC Z ook als gemandateerde partij die in de klachtenprocedure optreedt namens de arbeiders die hebben aangegeven dat Z hen mag vertegenwoordigen. Dit was één van de eisen van SOMO en SKC omdat C&A weigerde het gesprek met Z aan te gaan in deze kwestie. De conclusie van de klachtencommissie dat de arbeiders hiermee in hun recht staan is belangrijk. Dit betekent dat C&A Z in het vervolg moet betrekken.

Ook onderstreept de klachtencommissie in haar uitspraak dat C&A bepaalde stappen had moeten zetten om de rechten van de arbeiders van deze toeleverancier te beschermen. C&A had gebruik moeten maken van de kennis en expertise van lokale en internationale stakeholders, over vakbondsvrijheid in de fabriek moeten praten met stakeholders, en een dialoog moeten faciliteren met arbeiders en management van deze kledingfabriek. De klachtencommissie vindt dat C&A transparanter moet zijn en het haar invloed had kunnen vergroten door contact te zoeken met stakeholders.

Interpretatie en toepassing OESO-Richtlijnen door klachtencommissie

SOMO, SKC en Z zijn het ook op een paar belangrijke punten oneens met de klachtencommissie. De OESO-Ricthlijnen en de Due Diligence Guidance bieden een raamwerk om te bepalen in welke mate een bedrijf betrokken is bij een misstand. Wij zijn van mening zijn dat C&A een substantiële bijdrage heeft geleverd aan de arbeidsrechtenschendingen bij deze toeleverancier. De klachtencommissie houdt het er op dat C&A slechts ‘betrokken’ is. In deze kiest de klachtencommissie voor het lichtste verantwoordelijkheidsscenario dat de OESO-Richtlijnen biedt. Ten onrechte vinden SKC, SOMO en Z.

Omdat vakbondsonderdrukking een bekend risico is in Myanmar en C&A onvoldoende heeft gedaan om onrechtmatige acties van het fabrieksmanagement te corrigeren, en de problemen zich vandaag de dag nog voordoen, beargumenteren SOMO, SKC en Z dat C&A een substantiële bijdrage heeft geleverd aan de nadelige gevolgen voor de arbeiders.

Hoewel de klachtencommissie erkent dat de mate van betrokkenheid over tijd kan opschuiven en hint dat C&A onvoldoende maatregelen heeft getroffen om de nadelige gevolgen effectief aan te pakken, verbindt de klachtencommissie hier uiteindelijk geen conclusies aan. En hoewel de klachtencommissie C&A aanspoort om extra maatregelen te treffen, blijft onduidelijk welke criteria over tijd de klachtencommissie hanteert op basis waarvan kan worden bepaald of en wanneer C&A opschuift op de schaal van betrokkenheid en/of welke maatregelen C&A nu moet treffen om te voorkomen dat zij opschuift.

Beëindiging klachtenprocedure met volledige uitspraak

In de uitspraak concludeert de klachtencommissie dat er tussen de partijen een patstelling is ontstaan en beveelt aan de dialoog te hervatten. Z, SOMO en SKC staan daarvoor open, maar vinden ook dat de klachtencommissie eerst de procedure moet beëindigen en met een definitieve uitspraak moet komen dat gebaseerd is op de tussenbeslissing die nu is gepubliceerd. De kwestie sleept te lang voort; er is nog altijd geen vakbond in de fabriek en de ontslagen kledingarbeiders verdienen nu een uitspraak. De voorlopige uitspraak door de klachtencommissie bevat voldoende concrete aanknopingspunten voor C&A om met stakeholders te werken naar een oplossing van de problemen.

Staatsgreep in Myanmar

Op 1 februari 2021 grepen militairen in Myanmar de macht en is de mensenrechtensituatie in het land drastisch verslechterd. Vakbonden en arbeidsrechtenorganisaties zijn gedwongen ondergronds gegaan en worden ernstig beperkt in hun activiteiten. Het gebrek aan veilige communicatiekanalen bemoeilijkt de samenwerking met organisaties in Myanmar verder. Buitenlandse (kleding)bedrijven bekijken of zij in Myanmar actief blijven. Dit speelt natuurlijk ook bij C&A. Het bedrijf heeft bestellingen al deels stopgezet. SKC, SOMO en Z maken zich zorgen dat C&A Myanmar zou kunnen verlaten zonder arbeiders en andere betrokken partijen hier tijdig van op de hoogte te stellen. In het kader van deze klachtenprocedure willen wij zeker weten dat C&A de banden met deze toeleverancier niet doorsnijdt of Myanmar verlaat zonder stakeholders hier tijdig over te consulteren.

Lees hier de uitgebreide reactie van SOMO, SKC en Z op de uitspraak van de klachtencommissie.